แร่ชาลโคไพไรต์ (Chalcopyrite)

ชื่อแร่ - มาจากภาษากรีก “Chalkos” หมายถึงทองแดง แต่เมื่อมีไพไรต์ด้วยจึงเรียกชาลโคไพไรต์ หรือ "Copper Pyrite"

คุณสมบัติทางฟิสิกส์ – รูปผลึกระบบเทตราโกนอล Tetragonal แต่หายาก ปกติเกิดเป็นลักษณะเนื้อสมานแน่น เกิดเป็น มวลเมล็ด หรือ เป็นพวงองุ่น(Botryoidal) สีทองเหลืองจัดผิวมักหมองแลดูเหลือบ ความวาว คล้ายโลหะ สีผงละเอียด(Streak) สีดำปนเขียว ถ.พ. ประมาณ 4.3 ความแข็งตามมาตรวัดของโมร์ ( Moh's scale) เท่ากับ 3.5 - 4.0 (ขนาดเหรียญเพนนี) รอยแตกขรุขระ เนื้อเปราะร่วน

Well-formed crystals of chalcopyrite and quartz

แร่ Chalcopyrite เกิดแบบเนื้อสมานแน่น

การเกิด – มักเกิดในสายแร่แบบน้ำร้อน และเป็นแร่หลักในแหล่งแร่ทองแดงที่เกิดแบบ พอร์ไฟรี่ (Porphyry-copper deposits) ร่วมกับ แร่บอร์ไนต์ (bornite) คาลโคไซต์ (chalcocite) คูไพรต์ (cuprite) ไพไรต์ Pyrite กาลีนา Galena สฟาเลอไรต์ (sphalerite) quartz fluorite barite dolomite calcite Pyrrhotite Siderite นอกจากนี้ ยังพบเป็นแร่แปรสัมผัสอยู่ร่วมกับแมกนีไทต์ (Manganite) และ ฮีมาไทต์ hematite และแร่กลุ่ม Sulfides อื่นๆ

คุณสมบัติทางเคมี – Chalcopyrite (Copper Iron Sulfide) สูตรเคมี CuFeS₂ มี Cu 34.5 % Fe 30.5 % S 35.0% ละลายในกรดดินประสิว (HNO₃)ได้ สารละลายสีเขียวและตะกอนกำมะถัน ถ้าใส่แอมโมเนียมไฮดรอกไซด์ (NH₄ OH) ลงไปจะได้ตะกอนสีน้ำตาลแดงหรือสีสนิมลอยในสารละลายสีน้ำเงิน

ลักษณะเด่นและวิธีตรวจ – มีสีทองจัดแต่สีผงละเอียดสีดำเขียว ซึ่งผิดจากทอง แตกต่างไพไรต์กับมาร์คาไซต์ตรงสีและรูปผลึก และอ่อนเปราะกว่า มักมีผิวหมองคล้ำ(Tarnish)เข็มเย็บผ้าขีดขูดเข้าได้โดยง่าย หลอมตัวขั้นที่ 2 ได้โลหะกลมติดแม่เหล็ก และมีกลิ่นก้าซซัลเฟอร์ไดออกไซด์ SO₂

Tumbled Stones Chalcopyrite

Chalcopyrit on micro quartz crystals

Massive chalcopyrite

แหล่ง -

ในประเทศไทย พบที่แหล่งจันทึก จังหวัด นครราชสีมา หนองคาย ขอนแก่น แหล่งพนมสารคาม จังหวัด ฉะเชิงเทรา นครสวรรค์ อุทัยธานี เพชรบูรณ์ พิษณุโลก เลย แพร่ น่าน ลำพูน ลำปาง ตาก และ ลพบุรี ทั้งหมดยังไม่มีแหล่งที่มีมูลค่าทางเศรษฐกิจ

ต่างประเทศ พบที่มากที่สุดที่ประเทศชิลี นอกจากนั้นยังมีที่ประเทศเปรู เม็กซิโก ออสเตรเลีย จีน เมืองคอร์นวอลประเทศอังกฤษ เยอรมนี ฝรั่งเศส สเปนสแกนดิเนเวีย ญี่ปุ่น เกาหลี แคนนาดา อัฟริกาใต้ และสหรัฐอเมริกา

แร่ Chalcopyrite เนื้อสมานแน่น

ประโยชน์ – เป็น แหล่งแร่ทองแดง ที่สำคัญที่สุดนำไปถลุงเอาโลหะทองแดง ซึ่งจัดเป็นโลหะที่มีการใช้มานานที่สุดชนิดหนึ่งของโลก แหล่งแร่ทองแดงยังมีการผลิตแร่พลอยได้ที่สำคัญอื่นๆเช่น ทองคำ เงิน และแคดเมียม เป็นต้น ราคาโลหะทองแดงปี 2004 ประมาณตันละ 123,000 บาท ประเทศผู้ ผลิตแร่ทองแดง หลักๆ อยู่ในทวีปอเมริกาใต้ ทวีปอเมริกาเหนือ และยุโรป นอกจากนี้ยังมี อินโดนีเซีย ออสเตรเลีย จีน รัสเซีย และคาซักสถาน

แร่ Chalcopyrite, Arsenopyrite, Quartz, Fluorite เกิดอยู่ด้วยกันจากประเทศจีน

Minerals From The Mines of Arizona

Gallery

Mineral Index

BACK