คำอธิบายรูปร่างลักษณะ(The Mineral Identification Key) ผลึกและกลุ่มผลึกของแร่

(Crystal Habit : common descriptive terms) รูปร่างของผลึกหรือกลุ่มผลึกหรือเนื้อของแร่ที่แร่ชนิดต่างๆเกิดขึ้นตามธรรมชาติ ลักษณะต่างๆนี้ใช้เป็นปัจจัยหลักหรือปัจจัยประกอบในการระบุชนิดของแร่นั้นๆ หรือจำแนกความแตกต่างออกจากแร่ชนิดอื่นที่มีลักษณะภายนอกอย่างอื่นคล้ายคลึงกัน ลักษณะเหล่านี้ได้แก่

-ผลึกชัด (Crystallized) คือลักษณะผลึกเห็นได้ชัดเจนเช่น แร่ควอทซ์ มีรูปผลึก 6 เหลี่ยม แร่ไพไรต์ มีรูปผลึกเป็นรูปลูกบาศก์ แร่กาเนตมีรูปผลึกเป็นรูปตะกล้อเป็นต้น

แร่ไพไรต์ มีรูปผลึกเป็นรูปลูกบาศก์

แร่การเนตมีรูปผลึกรูปตะกร้อ

-ผลึกไม่ชัด (Crystalline) คือลักษณะผลึกเห็นได้ไม่ชัดหรือไม่สมบูรณ์เพราะเกิดปนกันหรือซ้อนกันอยู่ระหว่างที่มีการตกผลึกเช่นแร่แคลไซต์ที่เกิดในหินปูน

Calcite in Limestone

-ผลึกเล็กละเอียด (Crypto crystalline) คือรูปผลึกที่มีขนาดเล็กมากมองไม่เห็นด้วยตาเปล่าต้องใช้กล้องจุลทัศน์ เช่นผลึกของแร่ชาลซิโดนี (Chalcedony)

แร่ชาลซิโดนีผลึกเล็กละเอียด

-รูปมวลเมล็ด (Granular) เนื้อแร่เกาะติดกันเป็นเมล็ดเกาะกันแน่นแบบเมล็ดน้ำตาลเช่นแร่ยิบซัมชนิดอะลาบาสเตอร์ แร่แมกเนไทต์

แร่แบไรต์รูปมวลเมล็ด

- เนื้อสมานแน่น (Massive) มีเนื้อสมานกันแน่นจนดูไม่ออกว่าจัดเป็นลักษณะแบบไหนเช่นแร่เฮมาไทต์ เฟลด์สปาร์

Massive hematite

-รูปเมล็ดถั่วเขียว Pisolitic มีขนาดเมล็ดกลมๆขนาดเม็ดถั่วเขียวเช่นแร่ไลโมไนต์ แร่บอกไซต์ 'Bauxite'

แร่บอกไซต์รูปเมล็ดถั่วเขียว Pisolitic

-รูปไข่ปลา (Oolitic) เกิดเป็นเม็ดเล็กๆขนาดไข่ปลาเท่าทรายเม็ดละเอียดโดยที่ขนาดเม็ดแร่มีขนาด 0.25-2.0mm เล็กกว่ากว่ารูปผลึกแบบ Pisolitic

-ไม่เป็นผลึก (Amorphous) เนื่องจากอนุภาคภายในจัดเรียงตัวกันไม่เป็นระเบียบ เช่นแร่โอปอล์

แร่ Opal ไม่เป็นผลึก

- รูปเข็ม(Acicular) มีลักษณะผลึกเป็นแท่งเรียวยาวคล้ายเข็มแท่งเล็กๆเกิดอยู่รวมกัน เช่นแร่ นาโทรไลต์ (Natrolite) แร่สติบไนต์ Apatite แร่ (epsomite)

แร่เอพโซไมต์(epsomite)กลุ่มผลึกรูปเข็ม

-รูปใบมีด (Bladed) มีลักษณะเป้นแผ่นแบนยาวแบบใบมีด คือหนาด้านหนึ่งและบางด้านหนึ่ง เช่นแร่ไคยาไนต์ แร่สติปไนต์ แร่เฮมิมอร์ไฟต์

แร่สติบไนต์ผลึกรูปใบมีด

-รูปกิ่งไม้ (Dendritic or Arborescent ) มีลักษณะคล้ายกิ่งไม้ที่แตกแขนงออกไป แร่พวกนี้มักเป็นโลหะธรรมชาติเช่นทอง ทองคำธรรมชาติ (Native Gold) ทองแดงธรรมชาติ (NativeCopper) หรือเป็นแร่ที่เกิดตรงรอยแยกของชั้นหิน เช่นแร่แมงกานีส Pyrolusite

Dendritic pyrolusite

-รูปรังตาข่าย (Reticulated) ผลึกแร่เกาะก่ายกันไปมาไม่เป็นระเบียบดูคล้ายตาข่ายหรือร่างแห เช่นแร่แร่รูไทล์ที่เกิดในผลึกแร่ควอทซ์ ( Rutile Quartz )

แร่สติปไนต์ผลึกรูปรังตาข่าย

Rutile Quartz

แร่รูไทล์ที่เกิดในผลึกแร่ควอทซ์รูปรังตาข่าย

Rutile Quartz Polished Points (แก้วขนเหล็ก)

-รูปรัศมี (Divergent or Radiated) ผลึกแร่กระจายออกจากจุดกึ่งกลางในลักษณะเป็นรัศมีเช่นแร่ สติปไนต์

แร่สติปไนต์ (stibnite) ผลึกรูปรัศมี

-รูปเม็ดน้ำตาล (Drusy) ผลึกมีเม็ดเล็กๆคล้ายเม็ดน้ำตาลเกาะอยู่ที่ผิว หรือผลึกเล็กๆเกิดตามตามผิวช่องว่าง หรือ โพรงหิน เช่น ในจีโอด (Geode) ซึ่งมีผลึกแร่ควอรตซ์เล็กๆฝังผนังของโพรง โดยปลายแหลมของผลึกชี้ออกสู่ช่องว่าง

รูปผลึกคล้ายเม็ดน้ำตาล(Druzy)

-รูปแท่งหรือเสา (Columnar) ผลึกเกิดเป็นแท่งหรือลำใหญ่กว่ารูปเข็มเรียงตัวกันเช่น แร่ฮอร์นเบลน แร่อะราโกไนต์

แร่ Hornblende รูปแท่งหรือเสา

แร่ Ferberite รูปแท่งหรือเสา

รูปคล้ายปลีกล้วย Concretionary ลักษณะเป็นวงชั้นซ้อนๆกันรอบจุดศูนย์กลางเดียวกันเกิดจากการจับตัวกันของแร่รอบจุดศูนย์กลางเดียวกันอาจเป็นรูปกลมๆหรือกลมๆยาวๆ หรือมีรูปร่างเป็นอย่างอื่นเช่น แร่มาลาไคต์

แร่มาลาไคต์รูปปลีกล้วย

-รูปเป็นแถบหรือลายชั้น (Banded) เกิดเป็นแถบหรือชั้นอาจมีเนื้อหรือสีต่างกันแช่นแร่โรโดโครไซต์ แร่ควอทซ์

Rhodochrosite

แร่ควอทซ์

-รูปเส้นใย (Fibrous) ผลึกเป็นเส้นขนาดเล็กกว่าacicular แข็งหรืออ่อนนิ่มแบบไหม เช่นแร่ใยหิน แร่ยิบซัมชนิดใยใหม (Satin-spar)แร่เซอเพนที่นSerpentine

แร่เซอเพนที่หรือแก้วตาเสือที่รูปผลึกเส้นใย

Satin-sparผลึกรูปเส้นใย

-รูปเส้นด้าย (Capillary and filiform)ผลึกเป็นเส้นคล้ายเส้นผม หรือเส้นด้าย (Hair-like or thread-like) เช่น เนโทรไลต์ (Natrolite) Na2Al2Si3O10-2H2O Hydrated sodium aluminum silicate ฮาโลทริไคต์

แร่ Natrolite รูปเส้นด้าย

รูปกลมๆ (Spherical or Globular) กลุ่มผลึกรูปรัศมีประกอบกันเป็นรูปลูกกลมเล็กๆ หรือ กลุ่มรูปครึ่งวงกลมเช่นแร่ Wavellite

รูปกลุ่มดาว (Stellated) กลุ่มผลึกรูปรัศมีแผ่จนมีลักษณะคล้ายกลุ่มดาว เช่น อีริไทรต์ (Erythrite ) แร่ Natrolite (Na₂Al₂Si₃O₁₀-2H₂O)

แร่Natrolite (Na₂Al₂Si₃O₁₀-2H₂O) ลักษณะคล้ายกลุ่มดาว

แร่อีริไทรต์รูปกลุ่มดาว

Stellated Erythrite

-รูปพวงองุ่น (Botryoidal) ผลึกเป็นลูกกลมๆครึ่งซีกเกาะกันคล้ายพวงองุ่น เช่นแร่ชาลซิโดนี แร่ไซโลมิเลน แร่สมิธโซไนต์

แร่สมิธโซไนต์ผลึกรูปพวงองุ่น

-รูปไต (Reniform) มีลักษณะคล้ายรูปไตของมนุษย์ เช่นแร่เฮมาไทต์ แร่ ไพโรลูไซต์

Reniform hematite

-รูปหินงอกหินย้อย (Stalactitic) ลักษณะแร่เกิดเป็นแท่งรูปทรงกระบอกหรือกรวยโดยการพอกซ้อนต่อๆกัน เช่นแร่คาลซิโดนี

Stalactite chalcedony

-รูปฝาชี (Mammillary ) รูปภายนอกดูมนโค้งเตี้ยๆครึ่งซีกคล้ายฝาชีเช่นแร่เฮมาไทต์ แร่สมิธโซไนต์ (Cuprian Smithsonite)

Cuprian Smithsonite ผลึกรูปฝาชี

Mammillary – Large rounded masses resembling human breasts shape

-รูปกาบหรือแผ่นๆซ้อนกันแน่น (Foliated) แบบใยไม้แซะออกได้ เช่นแร่ยิปซัม แร่คลอไรต์

Foliated Gypsum

Foliated Chlorite Schist

-รูปเป็นแผ่นหนา (Lamellar or Tabular ) ผลึกเป็นแบบแผ่นบางๆคล้ายกระดาษหรือเกาะซ้อนๆติดกันแน่นหนา เช่น แร่วุลแฟรไมต์ แร่ยิปซัมชนิดเซเลไนต์ แร่แบไรต์

Barite with tabular habits

-รูปแผ่นหรือเกล็ดบางๆ (Micaceous)ซ้อนกันแน่นลอกออกหรือหลุดออกได้โดยง่ายเช่นแร่ไบโอไทต์ แร่มัสโคไวต์ แร่เฮมาไทต์

Hematite (micaceous)

-เป็นโพรงเล็กๆหรือจีโอด (Geode) เกิดเป็นก้อนกลมๆข้างในเป็นโพรงมีผลึกแร่เกิดอยู่ในโพลง ของ Geode เช่นแร่ควอทซ์ แร่แคลไซต์

Géodes

Properties

Streak

Hardness

Inclusions

Bauxite

http://www.mii.org/Minerals/photoal.html

http://www.mindat.org/min-575.html

'Bauxite'

Gibbsite.shtml

Diaspore.shtml

Boehmite.shtml

Goethite.shtml

USA_Minerals

h

slides

• ผลึกเดี่ยวหรือ ผลึกเด่นชัด
• ผลึกเป็นกลุ่ม
• กลุ่มผลึกเกิดขนานกันหรือเป็นรูปรัศมี
• กลุ่มแร่ที่ประกอบด้วยแร่ลักษระเป็นเกล็ดหรือแผ่นบางๆ
• ลักษณะอื่นๆ

Barite