แร่สฟาเลอไรต์ (Sphalerite)

ชื่อแร่ – มาจาก ภาษากรีก “sphaleros” แปลว่าหลอกลวง เพราะเข้าใจผิดคิดว่าเป็นแร่กาลีนา เรียกอีกอย่างหนึ่งว่า Zinc Blende หรือ กาลีนาปลอม (False Galena)

คุณสมบัติทางฟิสิกส์ –รูปผลึก ระบบไอโซรอมบิก (Isometric) มักเกิดเป็นมวลเมล็ด เนื้อสมานแน่น หรือเป็นแผ่น(Tabular) เป็นเส้นหรือเป็นเสี้ยน เกิดเป็นพวงองุ่นโดยเกิดเป็นชั้นสลับกับแร่ wurtzite และแร่ galena เรียกว่า "Schalenblende" นิยมนำมาทำเป็นหินประดับ มีหลายสีเช่นสีเหลือง สีเขียว สีน้ำตาลปนแดงหรือดำ (สีขี้ม้า) ผงละเอียด(Streak) สีเหลืองอ่อน ชนิดสีเข้มเรียกว่า Black Jack ซึ่งจะมีผงละเอียดสีน้ำตาลปนแดง ความวาว คล้ายเพชร คล้ายยางสน หรือกึ่งโลหะ รอยแยกแนวเรียบ 6 แนวชัดเจน มีความแข็งตามมาตรของโมร์ (Moh’s scale) เท่ากับ 3.5 –4 ถ.พ. 4 รอยแตกคล้ายก้นหอยแต่ไม่ค่อยพบเนื่องจากมักมีรอยแยกแนวเรียบ มีลักษณะคล้ายเรืองแสงเมื่อถูกทุบหรือย่อย (Triboluminescent) ที่หน้าผลึกมักมีร่องขนานถี่ๆ มักเกิดเป็นผลึกแฝด (Twinning)

Tiny red octahedral crystals of sphalerite

คุณสมบัติทางเคมี – sphalerite (Zinc Iron Sulfide) สูตรเคมี (Zn,Fe) S มี Zn 64 % Fe 2.88% S 33 % ละลายในกรดเกลือ เผาได้กลิ่นกำมะถัน หากบริสุทธิหรือมีเหล็กอยู่น้อยผลึกจะใสและมีสีแดง เรียกว่า Ruby Blende

Schalenblende

ลักษณะเด่นและวิธีตรวจ – มีรอยแยกแนวเรียบชัดเจน ดูความวาวคล้ายเพชร ดูคล้ายแร่ซิเดอไรต์ และแร่กาเนต ดูผงละเอียด สี เนื้อโปร่งแสงไม่ดำเหมือนกาลีนา ละลายในกรดเกลือได้กลิ่นก๊าซไข่เน่า เมื่อนำสารละลายมาใส่แอมโมเนียลงไปมากๆ ได้ตะกอนเป็นวุ้นสีขาว

การกำเนิด- เกิดเป็นสายแร่ที่มีความสัมพันธ์ใกล้ชิดกับหินภูเขาไฟแบบกลุ่มของแร่ดำที่เป็นแร่ซัลไฟด์หลายชนิดอยู่รวมกัน (Massive sulfide) หรือ "Kuroko"ในภาษาญี่ปุ่น แร่ดำเหล่านี้มักประกอบด้วย แร่ตะกั่ว ทองแดง เหล็ก ทองคำ เงิน (Au & Ag) และแคดเมียม เป็นแร่สำคัญที่สุดที่พบในแหล่งแร่ที่เกิดจากน้ำร้อนอุณหภูมิต่ำในหินพื้นที่ที่เป็นหินปูนแบบ Mississippi Valley type deposits (MVT) หรือเกิดในรอยสัมผัสของหินอัคนีกับหินพื้นที่โดยเข้าไปแทนที่ใรหินปูน แร่สฟาเลอไรต์อาจเปลี่ยนสภาพเป็นแร่สังกะสีออกไซด์ เช่น สมิธโซไนต์ ไฮโดรซิงไซด์ หรือคาลามีน มักเกิดร่วมกับแร่ chalcopyrite galena pyrite fluorite chalcopyrite quartz calcite magnetite pyrrhotite

แร่ Sphalerite ประเทศญี่ปุ่น

แหล่ง

- ประเทศไทย พบที่อำเภอแม่สอดจังหวัดตาก (เหมืองแร่บริษัท ตากไมนิ่งจำกัด) อำเภอกงหรา จังหวัดพัทลุง จังหวัดกาญจนบุรี แพร่ สงขลา และลำพูนเป็นต้น

ต่างประเทศ พบมากที่ ประเทศ ออสเตรเลีย อังกฤษ ฝรั่งเศส สหรัฐอเมริกา เม็กซิโก เปรู อาเจนตินา จีน ญี่ปุ่น บัลกาเรีย คาซักสถาน โรมาเนีย แคนนาดา (ontario)

Sphalerite crystals on Dolomite

ประโยชน์ เป็นสินแร่สำคัญที่สุดที่นำมาถลุงเอาโลหะสังกะสี (Zinc) ใช้ในการเคลือบเหล็ก ทำเหล็กกล้าผสมสังกะสีเพื่อป้องกันการกัดกร่อนใช้มากในอุตสาหกรรมยานยนต์ นอกจากนี้ยังใช้อุตสาหกรรมยาง อุตสาหกรรมเกษตร ทำยา สังกะสีออกไซด์ใช้ทำสีขาว

Sphalerite Gallery

BACK