แร่อะพาไทต์ (Apatite)

ชื่อแร่ – มาจากภาษากรีก Apate ซึ่งหมายถึง “Deceit” หรือ"I am misleading" คือ ลวงตา ทั้งนี้ เพราะแร่นี้มีลักษณะเหมือนรัตนชาติหลายชนิด ทำให้เข้าใจผิดบ่อยๆ ดูเหมือนหลอกลวง

คุณสมบัติทางฟิสิกส์ – รูปผลึกระบบเฮกซะโกนาล Hexagonal รูป 6 เหลี่ยม ผลึกเป็นแท่งสั้นๆ หรือมีลักษณะแบนแต่หนาสักหน่อย ปกติหัวท้ายเป็นรูปปิรามิด แต่มักมีปลายตัดนอกจากนี้ อาจมีลักษณะเป็นมวลเมล็ด Granular เนื้อสมานแน่น Massive ด้านคล้ายดินรอยแตกแบบกันหอย (Conchoidal) มีสีเขียวเหลองแดงหรือน้ำตาลแก่อ่อนต่างๆกัน หรือมีสีน้ำเงินม่วงและไม่มีสีโปร่งใสถึงโปร่งแสง เนื้อเปราะรอยแตกมักไม่เรียบ หรือ เว้าโค้งน้อยๆ วาวคล้ายแก้วหรือกึ่งขี้ผึ้ง ถ.พ.3.19 ความแข็งในมาตรของมอรฺเท่ากับ 5 เป็น แร่หนึ่งในสเกลความแข็งของโมส์ ใช้มีดพับขูดจะเป็นรอย

ผลึกแร่อะพาไทต์

คุณสมบัติทางเคมี –Calcium (Fluoro, Chloro, Hydroxyl) Phosphates สูตรเคมี Ca₅ (F,CI,OH) (PO₄)₃ ส่วนมากพบอยู่ในรูปของ Ca₅ F (PO₄)-fluor-apatite Ca₅ CI (PO₄)₃ -hydroxyl-apatite หลอมตัวอยากที่ 5-5.5 ละลายได้ในกรด จะให้ตะกอนสีเหลืองของแอมโมเนียมฟอสโฟโมลิบเดตเมื่อใส่กรดไนตริกเจือจางลงไป สารละลายแอมโนเนียมโมลิบเดตนี้ สลายในกรดเกลืออย่างช้าๆ ผิวแร่จะเปลี่ยนเป็นสีขาวและรูพรุนจะหายไป

ลักษณะเด่นและวิธีตรวจ – รูปผลึกเด่นชัด ต่างกับเบอริล Beryl ตรงที่มีปิรามิดหัวท้าย ทดสอบดูคุณสมบัติทางเคมีเห็นได้ชัด การตรวจฟอสเฟตนั้นทำโดยบดแร่ที่สงสัยหรือไม่บดก็ได้ ละลายด้วยกรดดินประสิวแล้วจึงใส่แอมโมเนียมโมลิบเดต ถ้ามีฟอสเฟตในแร่จะได้ตะกอนสีเหลืองของแอมโมเนียมฟอสโฟโมลิบเดต

การเกิด – อะพาไทต์ (Apatite) เกิดแทรกเป็นแร่ไม่สำคัญของหินชนิดต่างๆ ทั้งหินอัคนี หินชั้น และหินแปร ในหินอัคนีเกิดในหินเพกมาไทต์ pegmatite ทั้งที่เป็น veins หรือ dykes ในหิน granite และสายแร่อุณหภูมิต่างๆกัน บางโอกาสได้พบแหล่งใหญ่ๆ หรือเป็นสายแร่ร่วมกับหินชนิดเบสิก อะพาไทต์แบบที่มีผลึกละเอียดเนื่อสมานแน่น เรียกคอลโลเฟน (Collophane) เป็นส่วนประกอบสำคัญของหินฟอสเฟตและกระดูกที่เป็นซากดึกดำบรรพ์ เพราะจากการศึกษาโดยเอกซเรย์ พบว่าคอลโลเฟนเป็นเพียงแบบหนึ่งของอะพาไทต์เท่านั้น มีลักษณะเป็นก้อนแข็งกลมๆ หรือมนๆ มักไม่บริสุทธิ์และแคลเซียมคาร์บอเนตมักอยู่ร่วมกับแร่ Cassiterite Quartz Orthoclase Chlorite Group Nepheline Epidote Fluorite Actinolite

แหล่ง – ในประเทศไทย พบได้ทั่วไป เป็นเพื่อนแร่อยู่ในแหล่งแร่ดีบุก โดยเฉพาะที่เกิดจากสายเพกมาไทต์และในสายแร่ที่เกิดจากการสัมผัสเของหินปูนกับหินอัคนี เช่นที่อำเภอสวนผื้ง จังหวัดราชบุรี อำเภอบันนังสตาร์ จังหวัดยะลา และที่อำเภอทองผาภูมิจังหวัดกาญจนบุรีเป็นต้น

ผลึกแร่อะพาไทต์จาก Mexico

ต่างประเทศ พบในประเทศนอร์เวย์ สวีเดน สเปน สวิตเซอร์แลนด์ แหล่งผลิตที่ใหญ่ของโลกอยู่ที่ Kola Pennisula ใกล้เมือง Kirovsk ในประเทศสหพันธรัฐรัสเซีย แหล่งฟอสฟอไรต์ที่สำคัญทางการค้า พบในประเทศฝรั่งเศส ออสเตรีย บราซิล เยอรมัน อิตาลี เม็กซิโก โปรตุเกต เบลเยี่อม สหราชอาณาจักร โดยเฉพาะจีน ออสเตรเลีย ตูนิเซีย แอลจีเรีย มอรอกโค และ สหรัฐอเมริกา

Apatite in Calcite

ประโยชน์ – อะพาไทต์ใช้ประโยชน์ในการทำปุ๋ยอย่างกว้างขวาง ชนิดผลึกโปร่งใสแร่ apatite สีสวยงามใช้เป็นรัตนชาติ แม้จะอ่อนไปหน่อยแต่ก็นิยมใช้กันไม่น้อยมี Report ว่าในต่างประเทศธุรกิจการจำหน่ายตัวอย่างแร่ผลึกสวยๆ เป็นธุรกิจที่ทำรายได้ดีพอสมควร โดยเฉพาะในยุคปัจจุบันที่มีการใช้ Internet เป็นสื่อกลางในการขายสินค้า

Foreign Minerals
for sale

รัตนชาติจากอะพาไทต์

จี้อะพาไทต์

  Gemstone อะพาไทต์สีเหลืองมะนาว

Apatite Gallery

http://www.fr.ch/mhn/expositions/cristal1.htm

http://webmineral.com/data/

www.auburn.edu/ ~leeming/mineral.html

www.minerals.net/.../ apatite/apatite.htm

BACK TO MAIN PAGE